Kira Hukukunun Kapsamı
Kira sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklar 6089 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nu esas alınarak çözümlenmektedir. Kira sözleşmesinin tarafları temel olarak kiraya veren ve kiracı olarak kabul edilir. Kiraya veren; kira konusu olan şeyin kullanımı ve yararlanmasını kiracıya bırakan kişi, kiracı ise kira konusu olan şeyin karşılığında kiraya verene bedel ödeyen kişi olarak tanımlanmaktadır.
Kira Sözleşmesi
Türk Borçlar Kanunu 299. Maddesine göre; Kira sözleşmesi, kiraya verenin bir şeyin kullanılmasını veya kullanmayla birlikte ondan yararlanılmasını kiracıya bırakmasını kiracının da buna karşılık kararlaştırılan kira bedelini ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Kira sözleşmesinin konusunu taşınır, taşınmaz veya herhangi bir hakkın kullanımı oluşturabilmektedir.
Kira Sözleşmesinin Şekli
Kira sözleşmesinin kanuni tanımını hâlihazırda incelemiştik. TBK’nın 299. Maddesinde kira sözleşmesi açıklanırken kiraya veren ile kiracının tanımı yapılmış olup kira sözleşmesi için herhangi bir geçerlilik şartı aranmamıştır. Bu sebeple kira sözleşmesinin yazılı veya sözlü yapılmasının önünde herhangi bir engel yoktur. Ancak doğması mümkün olabilecek uyuşmazlıkların önünü kesmek amacıyla kira sözleşmesinin yazılı olarak yapılması günümüzde daha çok tercih edilmektedir.
Kira Sözleşmesinin Türleri
Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenen kira sözleşmesi türleri 3 başlık altında incelenebilir.
- Adi kira sözleşmesi
- Konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmesi
- Ürün (hasılat) kira sözleşmesi
Adi Kira Sözleşmesi
Kanunda kira sözleşmesi genel hükümler başlığı altında yer verilen kiralayanın, bir şeyin belirli bir süre kullanılmasını bir bedel karşılığında kiracıya devretme borcu altına girdiği bir sözleşmedir tanımı adi kira sözleşmesi olarak ifade edilir.
Konut ve Çatılı İş Yeri Sözleşmesi
Konut ve çatılı iş yeri kira sözleşmesinin tanımı kanun koyucu tarafından kanunda yapılmamış olsa dahi kendiliğinden anlaşılmaktadır. Öyle ki konut ve çatılı iş yeri işlevi gören yerlerin kiralanmasına ilişkin sözleşmelerden ibarettir.
Ürün Kirası Sözleşmesi
Ürün kirası sözleşmesi; kiraya verenin, kiracıya, ürün veren bir şeyin veya hakkın kullanılmasını ve ürünlerin devşirilmesini bedel karşılığında bırakmayı üstlendiği sözleşmedir.
Kira Süresi
Kira sözleşmesi belirli ve belirli olmayan bir süre için yapılabilir. Belirli süreli kira sözleşme; kararlaştırılan sürenin geçmesiyle herhangi bir bildirim olmaksızın sona erecek kira sözleşmesidir. Belirsiz süreli kira sözleşmesi ise kanunda belirli süreli kira sözleşmelerinin dışında kalan sözleşmeler olarak açıklanmıştır.
Kiracının Hak ve Yükümlülükleri
Kiranın hak ve yükümlülükleri TBK’de hüküm altına alınmış olup, kira bedelini zamanında ödeme borcu, temizlik ve bakım giderlerini ödeme borcu, ayıpları kiraya verene bildirme borcu, ayıpların giderilmesine ve kiralananın gösterilmesine katlanma borcu, kiralananı özenle kullanma ve komşulara saygı gösterme borcu, şartlar sağlandığında kiralananın geri verilmesi borcu olarak sayılabilir. Bunlarla birlikte konut ve çatılı iş yeri kiralamalarında sözleşme ile kiracıya güvence verme borcu yüklenebilmektedir.
Kiraya Verenin Hak ve Yükümlülükleri
Kiraya verenin hak ve yükümlülükleri TBK’nın 301. ve 312. Maddeleri arasında hüküm altına alınmıştır. Kanuna göre kiralananı kararlaştırılan tarihte sözleşmede amaçlanan kullanıma elverişli bir durumda teslim etmek, vergi ve benzeri yükümlülüklere katlanmak, kiralananın kullanımıyla ilgili olmak üzere, kendisi veya üçüncü kişi tarafından yapılan yan giderlere katlanmak, kiralananda ortaya çıkan ayıplara katlanmak, üçüncü kişinin ileri sürdüğü haklar sebebiyle sorumlulukları üstlenmekle kiraya verenin yükümlülükleridir.